Thác Trăn, tỉnh Hà Giang

Tầng thác thứ nhất là thác thấp nhất, nằm cách chân tầng thác 02 khoảng 200m, có độ cao 378m so với mực nước biển. ở tọa độ: N = 22005,682'; E = 104030,173'. Thác có vực nước cao 03m, rộng 07m, vào mùa mưa lưu lượng nước nhiều, mùa Đông lượng nước giảm. Nước chảy từ chân tầng thác 02 rồi đến tầng thác 01 đổ xuống vực sâu thẳng đứng tạo thành cột nước trắng xóa, dưới chân tầng thác có vực nước trong xanh rộng khoảng gần 100m2 tạo thành các bãi tắm tự nhiên.

Tầng thác thứ hai ở trên đỉnh tầng thác thứ nhất, có độ cao 385m so với mực nước biển, ở tọa độ: N = 22032,341'; E = 104026,624'. Đây là tầng dài và đẹp nhất của thác Trăn (rộng hơn 05m và dài hơn 100m). Vực nước không dựng đứng như các tầng thác khác, tuy nhiên dòng chảy xiết nghiêng 450, khi nước va đập vào các tảng đá lớn tung bọt trắng xóa tạo thành lớp sương mù huyền áo ngay phía dưới chân thác. Dưới chân tầng thác có đầm nước rộng hơn 100m2, sâu từ 01m đến 03m tạo thành bãi tắm tự nhiên, ngoài ra đầm nước này còn là nơi sinh sống của nhiều loài cá có giá trị kinh tế như: Dầm xanh, cá sứt mũi...

Tầng thác thứ ba nằm trên đỉnh tầng thác thứ hai khoảng hơn 300m, có độ cao 735m so với mực nước biển, ở tọa độ: N = 22032,145'; E = 104026,691'. Thác có vực nước cao 07m, rộng 05m, dưới chân thác có đầm nước rộng khoảng gần 200m2, sâu từ 01m đến hơn 05m trước khi chảy xuống tầng thác phía dưới.

Theo người dân sinh sống ở đây, nếu có công to việc lớn như: Dựng vợ, gả chồng, làm nhà, có người ốm nặng, đi lính hay dịch bệnh họ đều làm mâm lễ cúng khấn và thỉnh đến hai thần Trăn. Họ cho rằng, nếu làm lễ thỉnh đến thần Trăn thì rất thuận lợi và sau này không bị sảy ra sự cố...

Trải qua hàng vạn năm do kiến tạo, đứt gãy của vỏ trái đất, các dòng nước chảy trên nền núi đá và đất Feranit, len lỏi qua kẽ đá tạo thành các vực nước cao và đầm nước sâu, Thác Trăn mới có cảnh quan thiên nhiên đẹp, có giá trị thẩm mỹ như ngày hôm nay. Vẻ đẹp được tạo nên bởi dòng nước uốn lượn, luồn qua những phiến đá lớn và đất Feranit phát triển trên nền đá phiến sét rồi từ trên cao đổ xuống tung bọt trắng xóa. Nhìn từ xa các dòng thác nước như một dải lụa mềm mại nằm vắt ngang núi rừng đại ngàn. Trên đỉnh thác và dưới chân thác có các vực nước rộng, mỗi vực nước mang một vẻ đẹp riêng, tĩnh lặng và thanh bình, khác với vẻ ồn ào, mạnh mẽ của dòng thác. Không chỉ có vậy, vẻ đẹp sơn thủy hữu tình nơi đây còn bởi sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quan núi rừng và thác nước tự nhiên nằm trên dòng chảy của suối Khau Kính, núi Khau Kính, thôn làng Thượng. Nước chảy quanh năm và do quá trình nghiêng dốc mạnh của khối đá bề mặt và sự bào mòn của dòng chảy cùng sự đứt gẫy, sụt lún cục bộ của địa chất khu vực này tạo thành thác. Nơi đây có hệ sinh thái của rừng nguyên sinh, đa dạng về các hệ động thực vật, về thành phần loài và được phân bố trên hai nền động thực vật chính như: Hệ động thực vật trên núi đá vôi và hệ động thực vật trên núi đất. Phía trên và hai bên dòng Thác Trăn là cánh rừng già đại ngàn trải dài như vô tận, với những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, những thân dây leo cùng các thảm thực vật phong phú. Tất cả đã tạo cho cảnh quan của dòng Thác Trăn một vẻ đẹp nguyên sơ và thơ mộng. Với sự bao bọc bởi rừng nguyên sinh nên lưu lượng nước khá đều vào các mùa trong năm. Nhìn từ xa, Thác Trăn trông giống như một dải lụa trắng mềm mại nổi bật giữa không gian của núi rừng đại ngàn. Tại đây có những vực nước trong xanh, độ sâu từ 01m đến 05m, rộng từ 50m2  đến 200m2. Đặc biệt, phía trên tầng thác 03 có đầm nước rộng trên 200m2, sâu từ 03m đến 05m, trước khi đổ xuống các tầng thác, đây còn là đầm nước cung cấp nước sinh hoạt và tưới tiêu cho thôn Làng Thượng và khu phố xã Khuôn Lùng. Dưới đầm nước là các loài cá quý, thơm ngon như: Dầm xanh, các sứt mũi, các vượt, tôm, cua đá... Thác Trăn có nhiều tiềm năng trở thành điểm du lịch hấp dẫn, giúp cho địa phương phát triển kinh kế du lịch như: Loại hình du lịch thăm quan, du lịch văn hóa, du lịch ẩm thực, du lịch xanh.

Với giá trị tiêu biểu trên, Thác Trăn, tỉnh Hà Giang đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Danh lam thắng cảnh quốc gia theo Quyết định số 1979/QĐ-BVHTTDL ngày 29/6/2021./.

                                        Khánh Chi

 (Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)