Địa điểm Trạm phẫu thuật tiền phương, Thành phố Huế

Ngay khi nhận lệnh đến Triều Dương đặt Trạm, các y bác sĩ và dân quân du kích nhanh chóng bắt tay vào công việc đào phòng (hầm mổ). Phòng được đào âm dưới mặt đất từ 1,8m đến 2m; rộng 1,5m; dài từ 8m đến 10m; bên trên dùng thân và lá cây che chắn, ngụy trang để phòng địch phát hiện. Trong phòng mổ có hai lối ra vào ở phía trước và phía sau, bên trong có đặt 02 tấm đan bằng bê tông làm thành bàn mổ, bên ngoài đặt 01 tấm đan bê tông để sơ cứu thương binh nằm chờ trước khi đưa vào phòng mổ. Ngoài ra, ở một số gốc cây, bụi rậm còn được bố trí đào nhiều hầm trú ẩn, để các thương bệnh binh nằm nghỉ dưỡng, chờ đưa lên tuyến trên. Từ ngày 08/3/1975 đến ngày 11/3/1975, Trạm phẫu đã tiếp nhận hàng chục thương binh từ các mũi chuyển về với nhiều mức độ thương tích khác nhau. Trong trận càn quét và tàn sát của địch ngày 12/3/1975, 33 chiến sĩ của ta đã hy sinh, chúng còn dùng xe tăng tạo thành hố, dùng xe ủi, ủi thi thể các chiến sĩ thành 03 cụm và còn cài lựu đạn dưới các thi thể, để bẫy quân ta khi quay lại thu gom thi thể các chiến sĩ.

Trạm phẫu thuật Tiền phương được xem như là hậu cứ tiền phương của công tác hậu cần phục vụ chiến đấu hết sức quan trọng của quân ta. Mặc dù tồn tại trong một thời gian ngắn nhưng Trạm phẫu cùng đội ngũ y, bác sĩ đã cứu chữa nhiều thương, bệnh binh, đem lại niềm tin và sự quyết tâm bám trụ chiến trường, chiến đấu của các chiến sĩ. Trạm phẫu thuật Tiền phương còn là địa điểm gắn liền với sự hy sinh anh dũng của 33 Liệt sĩ trong trận đánh ngày 12/3/1975.

Trạm phẫu thuật Tiền phương là địa điểm ghi dấu tội ác của quân địch khi đã giết hại 33 thương, bệnh binh của quân ta, không còn sức chiến đấu, không có vũ khí trong tay. Đây là hành động phi chiến tranh cần lên án của quân địch, điều đó đã vi phạm về Công ước Chiến tranh, về giá trị, đạo đức và tính nhân văn của con người.

Tại thôn Triều Dương, trên nền của Trạm phẫu thuật Tiền phương năm xưa (người dân nơi đây gọi là Bệnh viện), Nhân dân địa phương đã lập một am thờ các Liệt sĩ đã hy sinh trong trận đánh ngày 12/3/1975, như một lời tri ân đến các anh hùng đã ngã xuống cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Từ đó, chính quyền và các tổ chức đoàn thể... thường đến đây dâng hương để tưởng nhớ các Liệt sĩ đã anh dũng hy sinh, nhân những ngày lễ lớn của quê hương, đất nước. Cùng với Trạm phẫu tiền phương tại làng Pinh (tỉnh Hà Giang), Đội Phẫu thuật tiền phương Y4 (thành phố Hồ Chí Minh)…, khu di tích Trạm phẫu thuật Tiền phương (Thừa Thiên Huế) là một trong những nơi góp phần vào sự nghiệp đấu tranh chống giặc ngoại xâm, tô thắm thêm những trang sử hào hùng của dân tộc, dù trong hoàn cảnh nào đi nữa họ cũng luôn luôn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ, phục vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Với những giá trị tiêu biểu trên, Địa điểm Trạm phẫu thuật tiền phương, thành phố Huế đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 3242/QĐ-BVHTTDL ngày 09/9/2025.

                                        Khánh Chi

 (Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)