Địa điểm vụ thảm sát ở Bù Đốp, tỉnh Bình Phước

Chiều ngày 15/3/1978, nhận được tin của trinh sát báo quân Pôn Pốt chuẩn bị bao vây tấn công vào khu vực Bù Đốp theo hướng cầu Hoàng Diệu và Đồn biên phòng 789, Ban Chỉ huy tiền phương điều lực lượng khoảng một tiểu đoàn thuộc Tiểu đoàn 208 và Tiểu đoàn Phú Lợi đang đóng quân tại khu vực biên giới lên chi viện cho Đồn 789. Đồng thời, trước đó, ta phán đoán địch tấn công ở phía cánh đồng Sa Rây nên bố trí chốt canh tại đây. Tuy nhiên, quân Pôn Pốt không đánh vào các hướng ta dự đoán. Mục tiêu của chúng là tàn sát người dân, chứ không phải lực lượng vũ trang nên khi được phản động thám báo chỉ điểm, chúng đã tránh được các chốt bảo vệ của du kích thôn, dân quân xã và bộ đội. Đêm ngày 15/3/1978, chúng tung một trung đoàn luồn sâu, bất ngờ xâm nhập tấn công theo hai hướng, một hướng đánh vào thôn Xa Trạch, xã Hưng Phước theo hướng ngã ba Xa Trạch và một hướng đánh vào thôn 6, xã Thiện Hưng theo hướng khu Vườn Mít.

Vào khoảng 3 giờ sáng ngày 16/3/1978, cô giáo Nguyễn Thị Thanh Yến được du kích bảo vệ đi bộ ra chợ Thiện Hưng để đón xe đò về Phòng Giáo dục huyện Phước Long họp chuyên môn, bất ngờ đụng độ quân Pôn Pốt, chúng đã nổ súng giết hại, sau đó bắt đầu tràn vào thôn. Do tấn công vào ban đêm nên người dân bị bất ngờ, không kịp sơ tán mà chỉ kịp chạy xuống hầm trú ẩn. Đi tới đâu, chúng chém giết, đốt phá, tàn sát từ người già đến trẻ nhỏ, thực hiện chỉ thị của chế độ diệt chủng Pôn Pốt đối với việc giết người là “Không được làm phí đạn dược”. Do đó, chúng đốt từng nhà để người dân chạy ra rồi dùng cuốc, xẻng, xà gạc, báng súng đánh, chém chết, ném xác vào nhà đang cháy hoặc thả xuống giếng; đàn ông bị cắt cổ, đập đầu, mổ bụng. Thân hình trẻ nhỏ bị băm nát, bị xé thành hai hoặc đập đầu vào gốc cây. Phụ nữ bị chúng hãm hiếp, xẻo ngực, dùng cành cây đâm thẳng vào cửa mình cho đến chết. Những người chạy trốn chúng sử dụng súng bắn theo. Những gia đình trú ẩn dưới hầm bị chúng đâm bằng lưỡi lê, dùng súng bắn hoặc ném lựu đạn nhằm không cho một ai sống sót. Các chiến sĩ du kích và dân quân xã đã chiến đấu anh dũng nhưng do không tương quan về lực lượng nên đã anh dũng hy sinh.

Sau khi thực hiện thảm sát, quân Pôn Pốt đã chia thành các hướng rút lui vào rừng. Một trong số đó bị lực lượng bộ đội biên phòng Đồn 707 (Đồn 793 hiện nay) bao vây tại cánh đồng Sa Rây, “tiêu diệt được 29 tên, thu 06 khẩu súng, buộc lực lượng còn lại phải bỏ chạy”. Số lính này bị du kích và lực lượng vũ trang Huyện đội Phước Long chặn đánh. Đồng thời, lực lượng thuộc Tiểu đoàn 208 và Tiểu đoàn Phú Lợi đang chi viện cho Đồn 789 quay xuống truy quét. Đến 10 giờ sáng ngày 16/3/1978, Trung đoàn Bộ binh 88, Quân khu 7 điều lực lượng lên tăng viện, buộc địch phải rút về bên kia biên giới. Trong thời gian 4 tiếng, từ 3 giờ đến 7 giờ sáng ngày 16/3/1978, quân Pôn Pốt đã dìm khu vực thôn Xa Trạch và thôn 6 vào biển lửa và máu, “đã có 247 người bị giết hại, nhiều người dân bị chúng bắt đi thủ tiêu không còn thấy xác, đến nay không biết tung tích, hàng trăm ngôi nhà và khoảng 14 tấn lương thực bị thiêu rụi, biến nhiều làng, phum sóc thành tro bụi…”.

Sự kiện thảm sát tại tỉnh Sông Bé (ngày 16/3/1978), các huyện Tân Biên, Bến Cầu thuộc tỉnh Tây Ninh (tháng 9/1977), thảm sát Ba Chúc, tỉnh An Giang (tháng 4/1978)…và các hoạt động xâm phạm lãnh thổ, giết hại người dân tại các tỉnh biên giới phía Tây Nam Việt Nam từ năm 1975 đến cuối năm 1978 đã cho thấy rõ bản chất của chế độ diệt chủng Pôn Pốt, từ đó, tạo nên chuyển biến trong định hướng và hành động của Đảng trong việc chuyển thế trận từ phòng ngự, đối phó, ngăn chặn sang tiến công. Đồng thời, thực hiện nghĩa vụ quốc tế nhằm đáp lời kêu gọi khẩn thiết của Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước và nhân dân Campuchia. Bởi Đảng ta nhận định rằng, nếu không đánh đổ tận gốc tập đoàn phản động này thì không chỉ cách mạng Campuchia gặp tổn thất, mà an ninh quốc gia, chủ quyền lãnh thổ của đất nước ta sẽ thường xuyên bị xâm phạm.

Tháng 12/1978, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương thông qua quyết tâm mở cuộc tổng phản công, tiến công chiến lược trên tuyến biên giới Tây Nam, đồng thời, sẵn sàng phương án hỗ trợ các lực lượng vũ trang cách mạng Campuchia đánh đổ tập đoàn Pôn Pốt. Cuộc tổng phản công - tiến công bắt đầu từ ngày 23 - 26/12/1978, quân dân ta đã hoàn thành nhiệm vụ đánh đuổi quân Pôn Pốt, thu hồi toàn bộ chủ quyền lãnh thổ Tổ quốc bị kẻ thù lấn chiếm. Quân tình nguyện Việt Nam phối hợp với lực lượng vũ trang của Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia tiêu diệt quân Pôn Pốt đến tận sào huyệt, giải phóng thủ đô Phnôm Pênh, làm nên Ngày Chiến thắng chế độ diệt chủng Pôn Pốt 07/01/1979, tạo đà giải phóng toàn bộ đất nước Campuchia vào ngày 17/01/1979. Thắng lợi của cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới Tây Nam khẳng định nhân dân Việt Nam sẵn sàng đập tan bất kỳ âm mưu và hành động chống phá nào của các thế lực phản động, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; đồng thời thể hiện tinh thần quốc tế cao cả, mối quan hệ truyền thống gắn bó thủy chung, lâu đời, sự giúp đỡ trong sáng, chí nghĩa, chí tình của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân Việt Nam đối với nhân dân Campuchia.

Hiện nay, di tích là nơi lưu giữ tư liệu, hình ảnh, hiện vật liên quan đến sự kiện quân Pôn Pốt thảm sát nhân dân huyện Bù Đốp và cuộc chiến bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc. Đồng thời, tuyên truyền, giáo dục cho các thế hệ về truyền thống cách mạng của dân tộc Việt Nam, nhận thức sâu sắc hơn về cuộc chiến tranh chính nghĩa của nhân dân ta trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, tinh thần đoàn kết quốc tế trong sáng, lên án chiến tranh phi nghĩa; qua đó bồi đắp tình đoàn kết hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc, ý thức trách nhiệm trong việc hàn gắn vết thương chiến tranh, nhằm góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là giữ gìn an ninh trật tự, toàn vẹn lãnh thổ, biên giới quốc gia.

Với những giá trị nêu trên, Địa điểm thảm sát ở Bù Đốp (16/3/1978) xã Phước Thiện, huyện Bù Đốp, tỉnh Bình Phước được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 3246/QĐ-BVHTTDL ngày 04/11/2020./.

                                        Khánh Chi 

(Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)