Đình Phú Gia, Thành phố Hà Nội

Đình Phú Gia trước đây có quy mô kiến trúc bề thế, tuy nhiên, trải qua thời gian dài tồn tại, ảnh hưởng của chiến tranh và sự khắc nghiệt của khí hậu thì một số bộ phận kiến trúc trước đây của đình đã không còn nữa. Đình Phú Gia hiện nay gồm 05 gian nhà gỗ, quay hướng Nam, làm theo kiểu đầu hồi bít đốc, đầu kìm kiểu đầu nắm cơm.

Bộ cửa đình được làm theo kiểu cảnh đơn, có trục xoay, ngưỡng cửa làm bằng gỗ, cao khoảng 15cm. Bộ cửa ở gian giữa có 02 mảng chạm rồng khá đặc biệt, rồng  đang trong tư thế bay từ trên xuống, chầu vào giữa. Mảng chạm có kích thước 70cm x 30cm, dưới hình rồng là hai bông hoa nhỏ cách điệu, đầu cánh hoa sắc nhọn, được chạm thủng kết hợp chạm nổi tránh sự đơn điệu.

Bên trong tòa nhà gồm 05 gian, các bộ vì đỡ mái được làm theo kiểu chồng rường, các con rường trên xà thượng có kích thước lớn, hai đầu được chạm nổi hình mây xoắn. Các rường nách chạm nổi hình đầu rồng, vân mây, hoa lá. Trên các đầu dư ở gian giữa được chạm tỉ mỉ, công phu hình đầu rồng. Các bức cốn ở phía bên phải đình chạm nổi hình rồng và vân mây. Ở chính giữa Đại đình, nổi bật nhất là bức cửa võng gỗ sơn son thếp vàng lộng lẫy, được chạm thủng kết hợp chạm lộng đề tài lưỡng long chầu nguyệt, tứ linh tứ quý. Phía trên là bức hoành phi gỗ đề bốn chữ Hán “Thánh cung vạn tuế”. Các đầu bẩy vươn ra phía hiên để đỡ mái được trang trí hoa lá, hình đầu rồng như hoa văn trên các thanh rường của vì nóc tạo nên sự chắc khỏe, đỡ lấy tàu mái. Phần mái đình được lợp ngói mũi hài.

Các bộ phận kiến trúc gỗ của đình được trang trí, chạm khắc tỉ mỉ nhằm giảm bớt sự nặng nề của bộ khung và tăng thêm giá trị thẩm mỹ cho công trình. Trang trí còn được thể hiện trên các đầu bẩy, đầu sơ, cuốn nách.

Đặc biệt, trong đình Phú Gia còn bảo lưu được khối lượng di vật phong phú, đa dạng, quý hiếm, mang giá trị nghệ thuật, điển hình như: 02 cuốn Thần phả bằng chữ Hán ghi công đức của Thần, 12 đạo sắc phong, trong đó có 08 đạo thời Lê, 01 đạo thời Tây Sơn và 03 đạo thời Nguyễn. Sắc có niên đại sớm nhất là Thịnh Đức Lê Huyền Tông đề ngày 06/7/1655, sắc có niên đại muộn nhất là Đồng Khánh tam niên, 01/7/1887, 07 bức hoành phi gỗ sơn son thếp vàng, 11 đôi câu đối, 04 bộ cửa võng, sơn son thếp vàng, 04 bộ long ngai gỗ, 05 bộ bài vị gỗ, 02 sập thờ gỗ...

Ngoài ra còn có rất nhiều đồ tờ tự có giá trị khác, như bộ bát bửu, giá gỗ, bát hương đá, bát hương đồng. Trong đình còn có 02 nhang án gỗ tiêu biểu cho hai phong cách nghệ thuật khác nhau. Chiếc thứ nhất, đặt ở gian giữa phần trung tâm thờ tự, sát cửa ra vào có niên đại giữa thế kỷ thứ XVII, chiếc thứ hai là ở gian bên trái có niên đại vào thế kỷ XIX.

Hằng năm, lễ hội đình Phú Gia được tổ chức trong 04 ngày, từ mùng 08 - 11 tháng Giêng Âm lịch, thu hút đông đảo nhân dân trong vùng và du khách thập phương về tham dự. Trong thời gian diễn ra lễ hội có nhiều hoạt động được tổ chức như: thi đấu cờ tướng, kéo co, bóng bàn, bóng đá, bóng chuyền, thi chọi gà, tổ tôm điếm, biểu diễn văn hóa, văn nghệ ...

Đình Phú Gia được Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích quốc gia tại Quyết định số 53/2001/QĐ-BVHTT ngày 28/12/2001./.

Tuyết Chinh

(Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hoá)