Lăng mộ Đặng Văn Hòa, Thành phố Huế

Bất kỳ ở đâu, với cương vị nào, trong suy nghĩ, trong hành động, Đặng Văn Hòa luôn thể hiện là một vị quan trung quân, ái quốc, tất cả những việc làm của ông đều xuất phát từ tấm lòng yêu thương dân, vì dân. Ở ông có sự hội tụ những phẩm chất tốt đẹp của người quân tử trên nền tảng tư tưởng của Nho giáo là “Nhân - Lễ - Nghĩa - Trí - Dũng”, nhưng đồng thời cũng mang cái tâm từ bi, bác ái của Phật giáo, cũng như tình yêu quê hương, đất nước của mỗi con người Việt Nam.

          Lăng mộ Đặng Văn Hòa nằm trong khu nghĩa địa Cồn Lệnh, thôn Phổ Lại, làng Hiền Sĩ, xã Phong Sơn, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là phường Phong Thái, thành phố Huế). Bên trái là phần mộ của mẹ ông, bà Phan Thị Hãn, bên phải là phần mộ của cha ông Đặng Quang Tuấn, phía trước mộ của hai bà vợ ông Nhất phẩm phu nhân Hoàng Thị Quỳnh; Nhị phẩm phu nhân Nguyễn Thị Thỏa.

Nguyên trước đây phần mộ Đặng Văn Hòa chỉ là ngôi mộ bằng đất, có hình tròn. Từ năm 2002 đến năm 2023, con cháu dòng họ Đặng đã quyên góp tiền của để xây dựng lăng mộ được khang trang bề thế và sạch đẹp hơn.

          Hiện tại, lăng mộ Đặng Văn Hòa có diện tích 553m2, cấu trúc hình chữ nhật, mặt quay về hướng Nam; bao gồm các công trình: Bình phong tiền; hệ thống trụ biểu, la thành, mộ, nhà bia và bình phong hậu.

- Bình phong tiền: Có chiều cao 1.96m, chiều dài 2.30m, dày 26cm, bằng chất liệu bê tông cốt thép, được xây dựng theo dạng cuốn thư. Mặt trước có đắp nổi chữ “Đặng”, hai bên trang trí hình tượng hoa lá. Mặt sau có đắp nổi chữ “Phước”. Bình phong là vật mang ý nghĩa phong thủy, bảo vệ các công trình bởi những tác động tâm linh xấu từ bên ngoài. 

- Trụ biểu: Gồm 06 trụ biểu hình khối vuông (phía trước có 04 trụ, phía sau có 02 trụ), kết cấu theo kiểu cổ lầu. Khoảng cách giữa hai trụ biểu chính của lăng mộ là lối đi vào lăng mộ Đặng Văn Hòa, có chiều rộng 1.52m. Trụ biểu chính, có chiều cao 3.64m, dày 40cm (chỗ rộng nhất là 50cm). Trụ biểu hai bên, có chiều cao 2.62m, dày 40cm (chỗ rộng nhất là 50cm); trên nóc và thân trụ trang trí các đề tài hoa lá cách điệu, được đóng khung trong các ô hộc. Nhìn một cách tổng thể thì hệ thống trụ biểu có vai trò quan trọng trong toàn khu lăng mộ Đặng Văn Hòa.

- La thành: Nối với hệ thống trụ biểu, có chiều cao 77cm, dày 30cm, được trang trí các đề tài hoa lá, đóng khung trong từng ô hộc nhất định.

- Mộ: nằm giữa chính lăng là mộ phần của Đặng Văn Hòa, kể từ khi ông mất (1856), được xây bằng gạch và xi măng, xung quanh mộ trang trí hoa văn dây lá. Tổng thể ngôi mộ hình chữ nhật, có chiều dài 2.63m, chiều rộng 1.65m và chiều cao 75cm.

- Nhà bia và bình phong hậu: Bình phong được xây đặc theo kiểu cuốn thư, kết cấu cổ lầu. Ở phần trung tâm là nhà bia (chiều cao 3.54m, chiều dài 1.67m), có gắn các tấm bia đá ghi chép về thân thế và sự nghiệp của Đặng Văn Hòa. Trên các bờ nóc và phần mái trang trí các họa tiết theo đề tài rồng cách điệu; hai bên tả, hữu mang kiểu thức bộ tứ quý: mai, lan, cúc, trúc.

Với những giá trị tiêu biểu trên, Lăng mộ Đặng Văn Hòa được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích quốc gia (theo Quyết định số 3243/QĐ-BVHTTDL ngày 9/9/2025)./.

Đình Lâm

(Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)