Lễ Làm chay ở Long An

Trước năm 1945, lễ được tổ chức đơn giản, chỉ lập đàn dưới đất cúng cầu siêu tại nhà lồng chợ cũ  (khu vực chợ Tầm Vu hiện nay). Từ 1945 - 1954, mỗi kỳ cúng có thêm phần hát bội. Từ năm 1954 đến năm 1979, tiếp tục cúng ở chợ Tầm Vu. Từ năm 1980 đến nay, việc cúng tế được chuyển vào Đình Tân Xuân (xã Dương Xuân Hội).

Lễ làm chay diễn ra vào ngày 15 và 16 tháng Giêng Âm lịch, với không gian kéo dài từ đình Tân Xuân đến chùa Linh Phước, chùa Ông, miễu Điền, miếu Âm Nhơn, Thánh Thất Phương Quế Ngọc Đài, sông Tầm Vu... Để chuẩn bị cho lễ hội, Ban Quản trị đình Tân Xuân thành lập các tiểu ban, triển khai các công việc như: dựng giàn Ông Tiêu, làm Long Đình - Tứ Châu, dựng giàn thầy, dựng đài liệt sĩ, làm ghe phóng đăng, làm hình Ông Tiêu.

Đối tượng chính của Lễ làm chay là ông Tiêu, tức Tiêu Diện Đại sĩ, một hóa thân của đức Quán Thế Âm Bồ Tát, theo Phật giáo và tâm thức dân gian là vị đứng đầu và cai quản thế giới ma quỷ. Lễ được bắt đầu với nghi thức Thỉnh ông Tiêu. Hình ảnh Ông Tiêu trong Lễ làm chay được thể hiện rất công phu, cao khoảng 2 mét, mặc áo giáp trụ, đầu có sừng và có cả trăm gương mặt trên khắp thân người. Đặc biệt, ông Tiêu có lưỡi bằng giấy hồng dài gần nửa mét, là nơi tập trung mọi quyền lực, phép thuật của ông. Hình tượng ông Tiêu được chuẩn bị trước lễ hội cả tháng, khi hoàn thành được đặt trong chùa Linh Phước.

Lễ hội diễn ra, người dân tổ chức đám rước gồm các thành viên trong Ban Khánh tiết, các bô lão, phu kiệu, đội múa lân, đánh trống và rước ông Tiêu từ đình đến chùa Linh Phước về chùa Ông để nhân dân vào chiêm bái. Tiếp đến, đoàn rước từ đình đến chùa Linh Phước để Thỉnh phật, thỉnh kinh, thỉnh thầy, rước tượng Phật Thích Ca và hai Bồ Tát là A Nan và Ca Diếp về đặt ở bàn thờ trung tâm đình Tân Xuân, niệm kinh Phật. Ở khu vực đài liệt sĩ, nhân dân thực hiện các nghi thức dâng hương, mặc niệm, gióng ba hồi chiêng trống chiêu hồn và vào viếng mộ vị thủ lĩnh nghĩa quân Đỗ Tường Tự.

Nghi thức Khai kinh tụng cầu an do các nhà sư phụ trách để cầu an cho cộng đồng. Nghi thức cúng tế liệt sĩ (hay còn gọi là nghĩa sĩ trận vong) do bổn đạo Cao Đài đảm nhiệm. Tiếp theo là nghi thức Đề phan liệt sĩ do vị sư cả Phật giáo chủ trì, tụng kinh, treo lá phan có nội dung ca ngợi công ơn hy sinh vì Tổ quốc của các liệt sĩ. Buổi tối là các hoạt động giao lưu ca nhạc tài tử và xe hoa xuất phát từ đình diễu hành vòng quanh thị trấn Tầm Vu, kéo dài đến nửa đêm.

Sang ngày 16 tháng Giêng, cộng đồng tham gia các trò chơi dân gian như bịt mắt đập nồi đất, kéo co, thả - bắt vịt, nhảy bao bố, leo cột mỡ,… cùng với các hoạt động thể thao như chạy việt dã, đua xe đạp chậm, bóng chuyền và bóng đá. Cùng lúc đó, Lễ cúng cô hồn được tiến hành tại miếu Âm Nhơn, với lễ vật là một con heo (đã thọc huyết, cạo lông, mổ bụng nhưng để nguyên phủ tạng) và gạo, muối, đĩa huyết, bánh trái, vàng bạc. Sau khi cúng xong, lễ vật được đưa về đình để Ban hậu cần nấu nướng thết đãi khách.

Nghi thức Thỉnh cỗ bánh được tiến hành với lễ vật gồm một mâm cỗ bánh lớn do đình chuẩn bị và các cỗ bánh nhỏ hơn do nhân dân cúng tiến. Sau khi cúng xong, mâm cỗ bánh sẽ cho trẻ em tham dự lễ hội cướp lấy.

Buổi trưa, nghi thức Thỉnh Ông Tiêu lên giàn được thực hiện. Đám rước xuất phát từ đình đến chùa Ông, rước Ông Tiêu về đình đặt trên bàn thờ tại giàn Ông Tiêu. Trước giàn Ông Tiêu treo lá phướn và đôi câu đối.

Cùng lúc ấy, một đám rước khác đến miếu Âm Nhơn Thỉnh cô hồn. Sau khi cúng vái, lư hương cô hồn được đưa về đặt tại bàn cúng cô hồn trên giàn ông Tiêu.

Lễ chiêu u (cúng cô hồn) gồm nghi thức chiêu u gần và chiêu u xa. Nếu chiêu u gần thì xuất phát từ đình đi bộ về tứ phương, nếu chiêu u xa thì xuất phát từ chợ Tầm Vu, đi bằng xe khách. Lễ chiêu u có sự tham gia đông đảo của quần chúng nhân dân, đến các địa điểm chiêu u cúng vái, thỉnh cô hồn về giàn Ông Tiêu. Riêng đám rước chiêu u xa có nghi thức thắp hương tưởng niệm viếng mộ tại nghĩa trang liệt sĩ huyện.

Nghi thức Thỉnh kinh, đánh động, thỉnh thầy với sự tham gia đông đảo của nhân dân, đây là màn diễn có nội dung thầy trò Tam Tạng vâng lệnh vua Đường sang Tây Trúc thỉnh kinh. Lễ vật thỉnh về được đặt trên bàn thờ trung ương gồm có kinh Phật, một bàn tay Phật và một nhạo rượu bằng sáp, 03 cây hương, 10 cái bèo vuông (làm bằng giấy đỏ dùng cắm nến, thả trôi trên sông).

Nghi thức Phóng đăng hướng tới sự giác ngộ, giải thoát chúng sinh, diễn ra trên sông Tầm Vu. Ghe đăng được cộng đồng trang trí rất công phu từ những ngày chuẩn bị lễ hội, trên có bàn thờ đặt bài vị, mâm đồ cúng. Đứng trước mũi ghe có 04 người sắm vai quỷ dạ xoa, ông Địa, Kim Đồng và Ngọc Nữ. Khi quỷ dạ xoa, ông Địa múa roi lửa ở ghe đăng dưới sông, thì trên bờ, các vị sư tụng kinh. Ghe đăng sau đó tiến ra sông để thả gáo dừa đựng cát tẩm dầu và đốt cháy.

Nghi thức quan trọng nhất Xô giàn - đưa khách để tống tiễn cô hồn được tiến hành vào lúc nửa đêm ngày 16. Lễ vật trên giàn được rải xuống và phân phát cho trẻ em, sau đó đốt hình ông Tiêu kèm theo vàng mã. Chiếc thuyền giấy có khung bằng tre được đặt trên bè chuối, trên thuyền đặt lễ vật cúng tế làm nhiệm vụ đưa khách (cô hồn), được thả xuôi theo dòng sông Tầm Vu sau một hồi trống tiễn. Đoàn đưa khách quay về đình thỉnh lư hương về miếu Âm Nhơn. Lễ hội làm chay đến đây kết thúc.

Lễ làm chay thể hiện sự hòa hợp dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, góp phần bảo tồn các giá trị truyền thống và bản sắc địa phương, tinh thần uống nước nhớ nguồn đối với các bậc tiền nhân có công mở cõi và khai cơ lập nghiệp, các anh hùng liệt sĩ qua các thời kỳ,... Lễ làm chay đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2014.