Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ

Đồng chí Lê Đức Thọ, tên khai sinh là Phan Đình Khải, sinh ngày 10/10/1911 tại xã Địch Lễ, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định (nay là phường Hồng Quang, tỉnh Ninh Bình), trong một gia đình, dòng họ có truyền thống hiếu học, yêu nước và cách mạng. Ông nội là cụ Đồ nho Phan Đình Hiến, vừa mở trường dạy học vừa làm nghề thuốc chữa bệnh cho dân. Bác ruột là Tổng đốc Phan Đình Hòe, đỗ Cử nhân khi mới tròn 25 tuổi, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, nhân từ, luôn chăm lo đến đời sống của nhân dân. Thân phụ là Phan Đình Quế (1882 - 1928), một tri thức nho học được dân làng kính trọng, bầu làm Hương trưởng, rồi Chánh hương hội. Thân mẫu là bà Đinh Thị Hoàng (1882 - 1956), một người phụ nữ đôn hậu, đảm đang, tháo vát, hết mực yêu thương chồng con. Kế thừa truyền thống của quê hương, gia đình, dòng tộc nên ngay từ nhỏ ông đã hội tụ trong mình tư chất thông minh, hiếu học và lòng nhân ái. Đó chính là cái nôi nuôi dưỡng tư tưởng yêu nước, hun đúc tình cảm, lý tưởng cách mạng và thôi thúc đồng chí đến với cách mạng.

Đồng chí Lê Đức Thọ là một trong những học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã có nhiều công lao, đóng góp với cách mạng Việt Nam. Hơn 60 năm hoạt động cách mạng, đồng chí đã trải qua nhiều cương vị công tác, trên nhiều lĩnh vực khác nhau được Đảng, Nhà nước giao nhiều trọng trách quan trọng như: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Đảng, Cố vấn Ban chấp hành Trung ương Đảng... Trên cương vị công tác, dù ở bất kỳ điều kiện hoàn cảnh nào, đồng chí Lê Đức Thọ đều một lòng, một dạ trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc; tận tâm, tận lực, nỗ lực hy sinh, phấn đấu, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Đồng chí luôn sống gắn bó sâu nặng với quê hương, được nhân dân tin yêu, quý trọng.

Để tưởng nhớ, tri ân và tôn vinh những công lao, đóng góp to lớn của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của đất nước và quê hương Nam Định, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh đồng chí (10/10/1911 - 10/10/2011), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Nam Định đã khởi công xây dựng Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ tại thôn Địch Lễ, xã Nam Vân, thành phố Nam Định, nơi đồng chí sinh ra, lớn lên và gắn bó trong suốt thời kỳ niên thiếu.

Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ vừa là nơi thờ phụng, tri ân, vừa là nơi trưng bày những tư liệu, hình ảnh và hiện vật có giá trị, gắn bó với quá trình hoạt động cách mạng của đồng chí Lê Đức Thọ.

Nhà tưởng niệm được xây dựng trên chính mảnh đất nơi đồng chí sinh ra, lớn lên và gắn bó trong suốt thời kỳ niên thiếu. Công trình không chỉ là nơi thờ tự, tri ân, ghi dấu cuộc đời của một nhà lãnh đạo kiệt xuất, mà còn là một biểu tượng lịch sử - cách mạng giàu giá trị. Nó làm sống lại ký ức hào hùng của dân tộc, đồng thời là địa chỉ đỏ quan trọng của Nam Định và cả nước trong việc bảo tồn, phát huy di sản tinh thần của cách mạng Việt Nam.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp, nơi đây còn là địa điểm hoạt động bí mật, đồng thời cũng là nơi nuôi giấu các đồng chí cán bộ cách mạng như: Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Nguyễn Văn Linh, Hoàng Quốc Việt... Đặc biệt, năm 1939, báo Tiến Lên - cơ quan ngôn luận của Đảng bộ tỉnh Nam Định đã mượn địa điểm ngôi nhà này để làm nơi in ấn tài liệu, sách báo phục vụ kháng chiến.

Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ gồm nhiều hạng mục, trong đó có hai hạng mục chính là Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ và Từ đường chi Ất họ Phan được xây dựng theo phong cách kiến trúc truyền thống của dân tộc. Tại đây lưu giữ rất nhiều tư liệu, hình ảnh và hiện vật có giá trị, gắn bó với quá trình hoạt động cách mạng của đồng chí Lê Đức Thọ. Đây là nguồn tư liệu vô cùng quý giá giúp cho chúng ta hiểu rõ thêm về thân thế, sự nghiệp và những công lao đóng góp to lớn của đồng chí với cách mạng Việt Nam. Công trình không chỉ là nơi trưng bày, giới thiệu mà còn là địa chỉ lịch sử - văn hóa để các tầng lớp nhân dân đến tham quan, học tập, nghiên cứu, đồng thời giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu quê hương, đất nước cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Với những giá trị tiêu biểu trên, Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Đức Thọ đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 3237/QĐ-BVHTTDL ngày 09 tháng 9 năm 2025./.

Đình Lâm

(Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)