Địa điểm thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương, tỉnh Thái Nguyên

Sự kiện thành lập của Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương là mốc son đánh dấu sự trưởng thành của lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống giặc ngoại xâm của dân tộc, đã ghi dấu những hoạt động và sự cống hiến của nhiều thế hệ cán bộ, thanh niên trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp. Hiện tại, địa điểm là nơi diễn ra các hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần của cán bộ, nhân dân huyện Đại Từ và của các cán bộ, thanh niên Việt Nam.

Ngày 09/11/1995, Bảo tàng Bắc Thái đã sưu tầm, thu thập, ghi âm lời kể của các nhân chứng: Ông Việt Thi - nguyên là đội viên Thanh niên xung phong đầu tiên tại huyện Đại Từ, nguyên Chuyên viên Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, (thường trú tại số nhà 90, phố Quán Thánh, quận Ba Đình, Hà Nội), tác giả bài báo: “Nguồn gốc một bài thơ”, đăng trên Báo Nhân Dân về 4 câu thơ bất hủ Bác Hồ tặng TNXP: Không có việc gì khó/ Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/ quyết chí ắt làm nên”; Ông Lê Xuân Quát - nguyên Phân đội trưởng (Liên Phân đoàn 312) Đội TNXP trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, sau công tác trong ngành Đường sắt Việt Nam. Đặc biệt là ông Quản Tập - Cựu cán bộ Trung ương Đoàn còn lưu giữ một số bức ảnh tư liệu về Thanh niên xung phong đầu tiên được thành lập phục vụ Chiến dịch Biên giới năm 1950 (như Cán bộ Trung ương Đoàn, Thanh niên xung phong Việt Nam năm 1951; ảnh Đội Thanh niên xung phong Nguyễn Thị Thành, Chiến sỹ thi đua toàn quốc được tặng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất đang báo cáo thành tích.)

Khu di tích hiện đã được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đầu tư xây dựng năm 2002 nhân kỷ niệm 52 năm Ngày truyền thống Thanh niên xung phong. Khu di tích có 5 hạng mục công trình, tượng đài, nhà lưu niệm, bia ghi dấu sự kiện, gồm:

- Khu tượng đài Thanh niên xung phong: nằm ở vị trí trung tâm, cao nhất của Khu di tích. Cụm tượng là hình tượng hai Thanh niên xung phong trong tư thế sát cánh của người chiến thắng, biểu tượng ý chí bất khuất anh hùng trên bệ đá nguyên khối. Tượng cao khoảng gần 5m, bệ đá cao 2,5m, rộng khoảng gần 2m.

- Khu vực hệ thống tượng: Gồm 08 pho tượng làm bằng đá nguyên khối tạc các anh hùng đại diện cho Thanh niên Việt Nam: Lý Tự Trọng (1931), Kim Đồng (1943), Trần Văn Ơn (1950), Võ Thị Sáu (1952),Nguyễn Văn Trỗi (1964), Nguyễn Viết Xuân (1964), Đoàn Thị Liên (1966), Kpă Klong (1975).

- Khu Nhà truyền thống: Nhà truyền thống có tổng diện tích 516 m², khu chính giữa lòng nhà có dựng tấm bia cao 1,5m, rộng 0,8m trán bia tạc hình bán cung, mặt trước ốp đá granit màu đỏ khắc hàng chữ nhũ vàng: “Thanh niên ta đã lập nhiều thành tích tốt xứng đáng là Thanh niên Anh hùng của một dân tộc Anh hùng”.

- Cổng chính di tích và hệ thống tường rào: Gồm cổng chính và tuyến tường rào thoáng phía trước di tích. Tại cổng chính có biển tên di tích làm bằng đá nguyên khối chất liệu đá granit.

Khu di tích thuộc tờ bản đồ số 58, thửa số 78 được chia làm 2 khu, khu vực 1 là 1764,4m², khu vực 2 là 12.368,2m² tổng diện tích cả 2 khu vực là: 14.132,6 m² . Bốn phía công trình thuộc di tích (Đông, Tây, Nam, Bắc) giáp vườn của các hộ dân ở địa phương.

Địa điểm di tích có giá trị lịch sử, là nơi khởi nguồn đầu tiên về nơi ra đời của lực lượng thanh niên xung phong Việt Nam tại tỉnh Thái Nguyên kết nối với các địa danh lịch sử khác liên quan đến TNXP ở vùng Việt Bắc và cả nước.

Là địa điểm tham quan, ôn lại truyền thống của lượng lượng thanh niên xung phong Việt Nam trong những năm tháng gian khổ nhưng đầy hào hùng của cán bộ, đội viên, thanh niên Việt Nam.

Di tích nằm trong quần thể các di tích lịch sử ATK Đại Từ trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp, là một trong những điểm di tích đã được các nhân chứng lịch sử, các nhà nghiên cứu lịch sử, nhà quản lý văn hóa đánh giá cao trong các cuộc Hội thảo khoa học về Bảo tồn và phát huy Khu di tích lịch sử ATK tỉnh Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên cần được xếp hạng, gìn giữ, bảo vệ và phát huy.

Với giá trị tiêu biểu trên, Địa điểm thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương (15/7/1950), tỉnh Thái Nguyên được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia theo Quyết định số 395/QĐ-BVHTTDL ngày 24/02/2023./.

Tuyết Chinh

(Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)