Hội quán Phúc Kiến, Thành phố Hà Nội

Hội quán quay hướng chính Nam, gồm các kiến trúc được bố trí hài hòa: Tam quan, Phương đình, Hậu cung nằm trên một trục thẳng từ ngoài vào, hai bên trục này và phía sau là các dãy nhà 2 tầng - khu học hiệu trước đây của di tích.

Tam quan là một nếp nhà 03 gian, mái lợp giả ống ngói, bờ nóc đắp hình thuyền, thân bờ nóc đắp nổi hình nghê, hoa cúc; ở giữa bờ nóc đắp hình hổ phù đội bầu rượu, bốn đao mái uốn cong, hai đốc mái đắp nổi hình rồng lá đuôi xoắn. Mặt bằng nội thất 02 hàng chân cột đỡ mái, hàng ngoài xây kiểu cột vuông có tạo gờ chỉ, hàng cột phía trong là cột gỗ tròn chu vi 1,3m, đặt trên chân tảng đá hình bát giác 3 tầng. Bộ khung đỡ mái hiện tại còn 02 vì, làm theo kiểu chồng rường. Nhà xây cao hơn mặt sân 15cm, xung quanh nền bó vỉa đá xanh.

Qua Tam quan là khoảng sân rộng, hai bên sân xây tường, một đầu nối với Tam quan, một đầu nối với hồi Hậu cung, mặt phía trong đối diện với Tiền tế đắp nổi hình thanh long, bạch hổ, các ô trên bề mặt đắp hình tứ quý, các tích cổ.

Phương đình làm theo kiểu nhà vuông, chồng diêm 8 mái. Trước đây lợp giả ngói ống, hiện được thay bằng tôn giả ngói ống. Ngăn cách giữa mái thượng và mái hạ đã biến thể không có cổ diêm. Giữa bờ nóc mái thượng đắp nổi hình mặt trời lửa, toàn bộ bờ nóc, bờ dải trang trí hình hoa chanh hộp rỗng, nền gấm. Các đầu đao trang trí hình rồng, đầu sư tử, mắt lồi quay vào nóc mái, đuôi xoắn uốn cong. Bộ khung gỗ đỡ mái có kết cấu, trang trí mang đậm yếu tố Phúc Kiến, sử dụng hai hàng cột, góc đao. Bốn cột cái đỡ mái, bốn cột quân đỡ các góc đao vì nóc kiểu chồng rường, dép đỡ hoành, đặc biệt là dùng hệ thống củng đỡ mái. Tay củng bên phải đỡ xà cuối cùng, nửa kia tay củng vươn ra đỡ mái thanh củng ngang vươn ra đỡ hoành kiện, ở đây thể hiện kết cấu củng 3 phương. Đặc trưng của kết cấu mang yếu tố Phúc Kiến (Trung Quốc) thể hiện ở hệ thống củng và phần cuối xà và hoành, mặt ngoài có trang trí hình búp sen rủ xuống. Hình búp sen này có tác dụng liên kết bẩy vuông. Các cột đỡ mái làm bằng gỗ kiểu bát giác nằm trên các chân tảng đá hình lục lăng.

Nối Phương đình với Hậu cung là mái vỏ cua, thay hiên nhà Hậu cung có 02 vì vỏ cua chạm lộng dày đặc hình rồng ổ, hoa sen, hổ phù.

Hậu cung là một nhà 03 gian xây kiểu tường hồi bít đốc, mái trước đây lợp giả ngói ống, nay được thay bằng tấm lợp tôn kiểu giả ngói ống. Mặt bằng nội thất hai hàng chân cột gỗ đã mái biến thể, có 04 bộ vì kèo kết cấu kiểu chồng rường, giá chiêng. Kết cấu vì nóc kiểu chồng rường con nhị. Hồi phía sau kiểu chồng kẻ thể hiện rõ phong cách Phúc Kiến đặc biệt là hệ thống hoành nhân thượng tứ, hạ tứ, giọt ranh mái sau cao 03m. Hệ thống xà kết cấu xà thượng, xà hạ, xà thượng - xà tử nối cột quân. Các cột gỗ đỡ mái làm kiểu cột tròn đặt trên chân tảng hình bát giác, cao 2,8cm, cột cái có chu vi 1,3m, cột quân chu vi 1,1m. Phía trước mở 03 bộ cửa vào gian giữa kiểu bức bàn trang trí hình tứ quý, hoa văn hình học. Tường hồi phía ngoài Hậu cung đắp nổi hình hổ phù.

Hiện nay di tích còn lưu giữ được nhiều hiện vật gồm: 04 tấm bia đá trang trí hoa văn ghi lại lịch sử xây dựng và ghi tiền công đức trùng tu di tích, 06 pho tượng gỗ tròn thuộc thế kỷ XIX, tượng bà Thiên Hậu trong khám chạm rồng thếp vàng, 01 bài vị chạm rồng, 02 chuông đồng...

Hội quán Phúc Kiến đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia tại Quyết định số 02/2007/QĐ-BVHTTDL ngày 27/8/2007./.

Tuyết Chinh

Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hoá