Bia “Sùng chỉ bi ký”

- Chất liệu: Đá

- Niên đại: Năm 1696

Bia có trọng lượng khoảng hơn 1000kg, chiều cao 166cm, chiều rộng chân đế bia 89cm được chế tác bằng đá xanh 4 mặt, có hình thức giống nhau và được khắc chữ Hán với nội dung khác nhau. Toàn bộ bia được đặt trên đế 3 cấp, 4 mặt hình vuông. Phía trên có mái che hình nón úp. Trên cùng có lồ ô. Phần trán bia được trang trí hoa văn hình chữ V cách điệu, cùng các họa tiết hình mây lửa trên diềm bia. Nghệ thuật trang trí trên bia là các họa tiết trang trí kiến trúc ở thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII thời Lê - Trịnh, như: các áng mây cuộn xoắn lại cả hai đầu, phía sau mỗi áng mây lại có một giải mây cong vút hình nhọn (thường gọi là mây lửa). Phần diềm của bệ bia được các nghệ nhân chạm khắc trang trí vân hình sóng nước nhịp nhàng, được lặp đi lặp lại liên tục. Ở mỗi khúc uốn hình sóng được điểm xuyến một bông hoa nhiều cánh đơn giản, được sắp xếp hoàn chỉnh, theo trục đối xứng chân diềm bia. Hình trang trí được chạm khắc với đường nét sắc nhọn, nhưng uyển chuyển, sinh động (ẩn dụ cầu mong cho trời yên biển lặng, mưa thuận gió hòa, đất nước phát triển, dân chúng có cuộc sống thanh bình no đủ). Phía trên 4 mặt diềm bia đều có khắc câu đối chữ Hán.

Bia được dựng năm Chính Hòa thứ 17 (1696) để ghi nhận công lao, sự nghiệp của Hà Tông Mục đối với đất nước và quê hương. Trong lịch sử ít có người được nhân dân tôn thờ khi còn sống như Tiến sĩ Hà Tông Mục. Khi Nhà Thanh có âm mưu lấn chiếm nước ta, Chúa Trịnh một mặt đưa ra chính sách ngoại giao hòa hiếu, mặt khác ra sức chống lại các cuộc tấn công, xâm nhập vùng biên giới. Người thực hiện được chính sách đó là Tiến sĩ Hà Tông Mục - là nhà sử học uyên thâm, một danh tướng, một nhà ngoại giao, được chúa Trịnh cất nhắc ông lên làm Tự Khanh (1699) và Tả Thị Lang Bộ Hình, Phủ doãn phủ Phụng Thiên./. 

Thúy Hà

 (Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa)