Tháp gốm men chùa Trò

Tháp gốm men chùa Trò

Ảnh: Hồ sơ đề nghị công nhận bảo vật quốc gia - Tư liệu Cục Di sản văn hóa

Tháp được làm bằng đất nung, tráng men ba màu: xanh ngọc, trắng và nâu, dáng một khối hộp hình vuông, rộng ở đế và thu nhỏ dần về phía đỉnh, phần còn lại 9 tầng, lòng tháp rỗng. Bốn mặt các tầng tháp đều có cửa hình tò vò. Toàn bộ tháp được trang trí hoa văn, mang đậm dấu ấn nghệ thuật thời Trần, thế kỷ XIV. Tính từ đế lên tới đỉnh, tháp được làm thành ba thớt, tương ứng với ba phần: đế, bệ và thân. Đế tháp được tạo 4 khối tương tự nhau, sau đó ghép lại thành một khối hộp vuông vững chắc, trên đế có 2 băng hoa văn; bệ tháp là một khối hộp hình vuông, có 4 chân quỳ trang trí hình lá đề ở 4 góc; thân tháp cũng là một khối hộp vuông được làm rời nhau, nay còn lại 9 tầng cùng với 446 tượng Phật bố trí từ trên xuống dưới tạo nên cảm giác tầng tầng, lớp lớp, 4 phương, 8 hướng đâu đâu cũng có hình ảnh Đức Phật.

Giá trị tiêu biểu: Có thể nói, sau thế kỷ X, gốm men Đại Việt có một bước đột phá ngoạn mục, với sự hoàn thiện dường như tất cả các dòng gốm men: men ngọc, men trắng, men nâu, men lục nhẹ lửa, gốm hoa nâu… Đây là thời kỳ được hai nhà gốm sứ học hàng đầu thế giới Jonh Stevenson và Jonh Guy lấy làm bản lề để xây dựng nên một danh xưng: “Gốm Việt Nam - một truyền thống riêng biệt”. Và, đứng trên phương diện ấy, tháp gốm chùa Trò là một đại diện tiêu biểu, xuất sắc, minh định cho ý kiến của hai nhà nghiên cứu nêu trên. Tháp gốm men chùa Trò với những đề tài trang trí đậm sắc màu Phật giáo, đã phản ánh một thời kỳ hưng thịnh của Phật giáo Việt Nam, khi tôn giáo này được hai triều Lý và Trần tôn vinh thành Quốc giáo. Những đề tài trang trí trên tháp, dẫu mang đậm chất nhà Phật, nhưng đó lại là sự mở đầu, làm cơ sở cho nghệ thuật của các triều đại sau lấy cảm hứng để tiếp thu và sáng tạo. Hoa văn trang trí trên tháp còn phản ánh sự dung nạp nghệ thuật Phật giáo Ấn Độ, Trung Hoa và Chăm Pa của người Việt với một thái độ mềm dẻo, nhưng cũng khẳng định sự kế thừa những yếu tố truyền thống Đông Sơn trước đó hơn một nghìn năm, được biểu hiện qua băng hoa văn kỷ hà, khắc họa trên diềm mái các tầng trên của tháp. Sự kế thừa truyền thống Đông Sơn, trên cây bảo tháp này tuy còn mờ nhạt, nhưng trên sưu tập gốm thời Lý - Trần đã trở thành một hiện tượng nổi trội, được giới nghiên cứu khẳng định từ nhiều thập niên trước. Với cùng một lúc, ba màu men xuất hiện trên tháp chùa Trò, cũng là ba màu cơ bản của gốm men thời Lý - Trần. Đó là mốc đánh dấu cho điểm khởi phát của dòng gốm men đa sắc Việt Nam, làm tiền đề cho gốm tam thái, ngũ thái thời Lê sơ, Mạc, Lê Trung - hưng, Tây Sơn và Nguyễn vươn lên./.

Thúy Hà (Theo Hồ sơ đề nghị công nhận bảo vật quốc gia - Tư liệu Cục Di sản văn hóa)